भाग-1 : सामान्य अध्ययन - प्रश्न सं. 1 से 30
प्रश्न 1. निम्नलिखित में से कौन-सी नदी मुल्ताई के पवित्र तालाब (टैंक) से निकलती है ?
(a) महानदी (b) नर्मदा (c) सोन (d) ताप्ती
प्रश्न 2. निम्नलिखित में से कौन-सा सही सुमेलित नहीं है ?
(a) अनुच्छेद 52 - राष्ट्रपति का निर्वाचन
(b) अनुच्छेद 51A - मौलिक कर्त्तव्य
(c) अनुच्छेद 154 - राज्य की कार्यपालिका शक्तियाँ
(d) अनुच्छेद 165 - राज्य का महाधिवक्ता
प्रश्न 3. किस गवर्नर जनरल के कार्यकाल में प्राचीन स्मार् संरक्षण अधिनियम पारित हुआ था ?
(a) लार्ड मिंटो (b) लार्ड कर्जन (c) लार्ड कैनिंग (d) लार्ड रिपन
प्रश्न 4. एन्ट्रापी के संदर्भ में, जब तंत्र की ऊर्जा बढ़ती है, तो निम्नलिखित में से कौन-सा कथन सही होगा ?
1. तंत्र की एन्ट्रापी बढ़ती है ।
2. तंत्र की एन्ट्रापी घटती है ।
नीचे दिये गये कूटों का उपयोग करते हुए सही उत्तर को चुनिये :
कूट :
(a) केवल 1 (b) केवल 2 (c) 1 तथा 2 दोनों (d) न तो 1 और न ही 2
प्रश्न 5. मराठों के संदर्भ में, निम्नलिखित में से कौन-सा कथन सही है्/हैं ?
1. मराठा, चौथ और सरदेशमुखी के रूप में कर वसूल करते थे ।
2. मराठों ने 1761 में पानीपत के द्वितीय युद्ध में भाग लिया ।
नीचे दिये गये कूट का उपयोग करते हुए सही उत्तर चुनिये :
कूट :
(a) केवल 1 (b) केवल 2 (c) 1 तथा 2 दोनों (d) न तो 1 और न ही 2
प्रश्न 6. निम्नलिखित में से कौन-सा सही सुमेलित नहीं है ?
(खदान) (राज्य)
(a) बैलाडिला - मध्यप्रदेश
(b) चिकमगलुर - कर्नाटक
(c) मयूरभंज - उड़ीसा
(d) सिंहभूम - झारखण्ड
प्रश्न 7. एक बस में सवार 50 विद्यार्थियों की औसत आयु 20 वर्ष है। जब कण्डक्टर की आयु सम्मिलित कर ली जाती है, तो औसत आयु एक वर्ष बढ़ जाती है। कण्डक्टर की आयु है -
(a) 71 (b) 55 (c) 51 (d) 50
प्रश्न 8. मौलिक अधिकारों के सन्दर्भ में, निम्नलिखित कथनों में से कौन-सा सही है/हैं ?1
1. संविधान का अनुच्छेद 19 (1) (g) भारत के सभी नागरिकों का किसी भी पेशा या व्यवसाय करने के अधिकार को सुरक्षित करता है ।
2. संविधान के अनुच्छेद 19 (1) (g) के अन्तर्गत मादक द्रव्यों के व्यवसाय करने का कोई मौलिक अधिकार नहीं है।
नीचे दिये गये कूटों में से सही उत्तर चुनिये :
कूट :
(a) केवल 1 (b) केवल 2
(c) 1 तथा 2 दोनों (d) न तो 1 और न ही 2
प्रश्न 9. निम्नलिखित में से कौन-सी संख्या नीचे दिये गये चित्र में ‘?' का स्थान लेगी ?
(a) 40 (b) 41 (c) 31 (d) 51
प्रश्न 10. हाइड्रोजन ईंधन सेल वाहन निम्नलिखित रसायनों में से किसको 'उत्सर्जक' के रूप में पैदा करते हैं ?
(a) अमोनिया (b) जल (c) मीथेन (d) हाइड्रोजन पराक्साइड
प्रश्न 11. निम्नलिखित में से कौन-कौन 'स्वराज पार्टी के गठन से सम्बन्धित थे ?
1. सुभाष चन्द्र बोस
2. सी. आर. दास
3. जवाहर लाल नेहरू
4. मोती लाल नेहरू
नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर चुनिये :
कूट :
(a) 2 तथा 4 (b) 2 तथा 3
(c) 1, 2 तथा 3 (d) 1, 2, 3 तथा 4
प्रश्न 12. नीचे दो कथन दिए गए हैं, एक को अभिकथन (A) तथा दूसरे को कारण (R) कहा गया है ।
अभिकथन (A) : नर्मदा नदी अपने मुहाने पर डेल्टा का निर्माण करती है ।
कारण (R) : यह एक भ्रंश घाटी से बहती है ।
नीचे दिये गये कूटों में से सही उत्तर चुनिये :
कूट :
(a) (A) तथा (R) दोनों सही हैं तथा (R), (A) की सही व्याख्या करता है ।
(b) (A) तथा (R) दोनों सही हैं, परन्तु (R), (A) की सही व्याख्या नहीं करता है।
(c) (A) सही है, परन्तु (R) गलत है ।
(d) (A) गलत है, परन्तु (R) सही है ।
प्रश्न 13. यदि SCOTLAND को 12345678, LOAN को 1435, LOTS को 8124, DAN को 537 और SON को 458 'लिखा जाता है, तो 'C' का कोड क्या होगा ?
(a) 4 (c) 6 (b) 5 (d) 7
प्रश्न 14. निम्नलिखित में से कौन-सा सही सुमेलित नहीं है ?
(a) समानता का अधिकार - अनुच्छेद 14 - 18
(b) शोषण के विरुद्ध अधिकार - अनुच्छेद 20-22
(c) धार्मिक स्वतंत्रता का अधिकार - अनुच्छेद 25-28
(d) सांस्कृतिक एवं शैक्षणिक स्वतंत्रता का अधिकार - अनुच्छेद 29 - 30
प्रश्न 15. "एयरो-इंडिया 2021" के संदर्भ में, निम्नलिखित में से कौन-सा कथन सही है/हैं ?
1. इसका आयोजन बैंगलुरु में किया गया था ।
2. इसमें 55 देशों के प्रतिनिधियों ने भाग लिया था ।
नीचे दिये गये कूट का उपयोग करते हुये सही उत्तर चुनिये :
कूट :
(a) केवल 1 (b) केवल 2
(c) 1 तथा 2 दोनों (d) न तो 1 और न ही 2
प्रश्न 16. निम्नलिखित कथनों पर विचार कीजिये तथा नीचे दिये गये कूट का उपयोग कर सही उत्तर चुनिये ।
1.ऋग्वेद में 1028 संस्करण हैं ।
2. ऋग्वेद को 'अष्टक' भी कहा जाता है।
कूट :
(a) केवल 1 सही है (b) केवल 2 सही है
(c) 1 तथा 2 दोनों सही हैं (d) न तो 1 सही है और न ही 2 सही हैं
प्रश्न 17. निम्नलिखित में से किसको भारत के नये सैन्य अभियान का महानिदेशक नियुक्त किया गया है ?
(a) संजय बंसल (b) रजनीश कुमार
(c) बी. एस. राजू (d) आनन्द प्रकाश महेश्वरी
प्रश्न 18. निम्नलिखित में से कौन-सा कथन मुद्रा संकुचन के अर्थ की सही व्याख्या करता है ?
(a) मुद्रा का मूल्य बढ़ रहा है (b) कीमते बढ़ रही हैं
(c) रोज़गार बढ़ रहा है (d) मुद्रा आपूर्ति बढ़ रही है
प्रश्न 19. एक स्कूल के 2017 से 2020 तक लड़कों एवं लड़कियों का अनुपात नीचे दिया गया है :
वर्ष : 2017 2018 2019 2020
अनुपात : 1:4 1:2 1:5 2:4
यदि 2018 एवं 2020 में लड़कियों का अनुपात 3:1 है, तो 2018 एवं 2020 में लड़कों का अनुपात क्या होगा ?
(a) 2:3 (b) 3:2 (c) 3:1 (d) 2:5
प्रश्न 20. नीचे दो कथन दिए गए हैं, एक को अभिकथन (A) तथा दूसरे को कारण (R) कहा गया है।
अभिकथन (A) : बलबन 'तुर्कान-ए-चहलगानी' का सदस्य था ।
कारण (R) : उसने अपनी योग्यता के कारण अधिक महत्वपूर्ण स्थान प्राप्त किया था ।
नीचे दिये गये कूट का उपयोग करते हुये सही उत्तर चुनिये :
(a) (A) तथा (R) दोनों सही हैं और (R), (A) की सही व्याख्या करता है
(b) (A) तथा (R) दोनों सही हैं, परन्तु (R), (A) की सही व्याख्या नहीं करता है
(c) (A) सही है, परन्तु (R) गलत है।
(d) (A) गलत है, परन्तु (R) सही है।
प्रश्न 21. सूची - I को सूची - ॥ से सुमेलित कीजिये तथा सूचियों के नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर चुनिये ।
सूची-1 सूची II
A. आमाशय रस में उपस्थित अम्ल 1. लैक्टिक अम्ल
B. हड्डियों में उपस्थित यौगिक 2. हाइड्रोक्लोरिक अम्ल
C. सिरका में उपस्थित अम्ल 3. कैल्शियम फास्फेट
D. दूध का खट्टा होना 4. एसीटिक अम्ल
कूट: A B C D
(a) 2 3 1 4
(b) 4 2 3 1
(c) 2 3 4 1
(d) 3 4 1 2
प्रश्न 22. सूची – 1 को सूची - ॥ से सुमेलित कीजिये तथा सूचियों के नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर चुनिये ।
सूची-I सूची - ॥
A. चैलेन्जर गर्त 1. हिन्द महासागर
B. डाल्फिन उभार 2. दक्षिणी अटलाण्टिक महासागर
C. चैलेन्जर उभार 3. उत्तरी अटलाण्टिक महासागर
D. चागोस कटक 4. उत्तर-पूर्वी प्रशान्त महासागर
कूट: A B C D
(a) 4 3 1 2
(b) 4 3 2 1
(c) 1 2 3 4
(d) 1 2 4 3
प्रश्न 23. निम्नलिखित में से कौन-सा युग्म सही सुमेलित नहीं है ?
(a) एन्टीलिया - मुकेश अम्बानी
(b) जसप्रीत बुमराह - संजना गणेश
(c) नोवा वैक्स - कोविड 19
(d) इन्दु मल्होत्रा - महिला क्रिकेट
प्रश्न 24. सूची-1 को सूची - ॥ से सुमेलित कीजिये तथा सूचियों के नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर चुनिये ।
सूची-1 सूची - ॥
A. मत्स्यपालन 1. रेशम
B. फूलों की खेती 2. अंगूर
C. रेशम के कीड़ों का पालन 3. फूल
D. अंगूर की खेती 4. मछली
कूट: A B C D
(a) 4 3 2 1
(b) 3 4 1 2
(c) 3 4 2 1
(d) 4 3 1 2
प्रश्न 25. हाल ही में निम्नलिखित में से किस संस्थान ने एक नया 'ड्रोन अनुसन्धान केन्द्र' खोला है ?
(a) आई.आई.टी. मुम्बई
(b) आई.आई.टी. रूड़की
(c) आई.आई.टी. मद्रास
(d) आई.आई.टी. खड़गपुर
प्रश्न 26. अधिकतर रेगिस्तानी पौधे रात के समय पुष्पित होते हैं. क्योंकि -
(a) उनमें फूल खिलना (पुष्पित होना) कम तापमान द्वारा नियंत्रित होता है।
(b) वे चन्द्रमा की दशाओं के प्रति संवेदनशील होते हैं।
(c) रेगिस्तानी कीड़े दिन के समय फूलों को खा जाते हैं।
(d) रेगिस्तानी कीड़े रात के समय सक्रिय होते हैं।
प्रश्न 27. 'पेड़', 'जड़' से वैसे ही सम्बन्धित है, जैसे 'धुआँ' निम्नलिखित में से किससे सम्बन्धित है ?
(a) लकड़ी (b) चिमनी (c) आग (d) अतिशबाजी
प्रश्न 28. 'जुलु' जनजातियाँ निम्नलिखित राष्ट्रों में से किसमें पायी जाती हैं ?
(a) न्यूज़ीलैंड में (b) आस्ट्रेलिया में
(c) मोरक्को में (d) दक्षिण अफ्रीका में
प्रश्न 29. निम्नलिखित में से कौन-सा देश 'क्वाड समूह' का हिस्सा नहीं है ?
(a) कतार (b) भारत
(C) आस्ट्रेलिया (d) जापान
प्रश्न 30. सूची । को सूची ॥ से सुमेलित कीजिये तथा सूचियों - के नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर चुनिये ?
सूची - 1 सूची - ॥
A. फ्रियान 1. द्रव हाइड्रोजन
B. वाटर गैस 2. टिन तथा लेड
C. राकेट ईंधन 3. प्रशीतक
D. टाँका 4. हाइड्रोजन तथा कार्बन मोनोआक्साइड
कूट: A B C D
(a) 3 4 1 2
(b) 4 3 2 1
(c) 1 2 3 4
(d) 2 1 4 3
प्रश्न 31. ‘अदृष्टमप्यर्थमदृष्टवैभवात्करोति सुप्तिर्जन दर्शनातिथिम्' सूक्तिरियं कस्य ग्रन्थस्य वर्तते ?
(a) उत्तररामचरितस्य (b) मृच्छकटिकस्य
(c) शिशुपालवधस्य (d) नैषधमहाकाव्यस्य
प्रश्न 32. कादम्बरीकथामुखवर्णनानुसारं राज्ञः शूद्रकस्य समीपं का खलु ‘सुभटोर: कपाटविघटितकवचसहस्रान्धकारमध्यवर्तिनी करिकरटगलितमदजलासारदुर्दिनास्वभिसारिकेव समरनिशासु असकृद आजगाम' ?
(a) तन्द्रा (b) तृष्णा
(c) निद्रा (d) राजलक्ष्मीः
प्रश्न 33. 'उपसर्गाणां स्वातन्त्र्येण सार्थकत्वम्' कस्याचार्यस्य मतमेतत् ?
(a) सवयसस्य (b) औपमन्यवस्य
(c) महीधरस्य (d) गार्ग्यस्य
प्रश्न 34. सांख्यसिद्धान्तोऽस्ति ?
(a) असत: सत् जायते (b) सतोऽसज्जायते
(c) सत: सत् जायते (d) एकस्य सतोविवर्त: कार्यजातं न वस्तु सत्
प्रश्न 35. असत्य कथनं किम् ?
(a) विवृतम् - आभ्यन्तरप्रयत्नः
(b) विवार: - बाह्यप्रयत्नः
(c) ईषद्द्ववृतम् - आभ्यन्तरप्रयत्नः
(d) संवृतम् - बाह्यप्रयत्नः
प्रश्न 36. मम्मटानुसारेण लक्षणाया उदाहरणं नास्ति?
(a) कुन्ताः प्रविशन्ति (b) गौरनुबन्ध्यः
(c) गङ्गायां घोष: (d) गौर्वाहीक
प्रश्न 37. भगवन् ! दम्भोलिघटितेयं रसना या दारुणदानवोदन्तोदीरणै र्न दीर्य्यते, लौहसारमयं हृदयं यत्संस्मृत्य यावनान् परसहस्रान् दुराचारान् शतधा न भिद्यते, भस्मसाच्च न भवति; कस्येदं कथनम् ?
(a) शिववीरस्य (c) गौरसिंहस्य
(b) ब्रह्मचारिगुरोः (d) योगिराजस्य
प्रश्न 38. लौकिकसंस्कृतस्य ‘रामैः' इत्यस्य पदस्य स्थाने वैदिकसंस्कृते किं रूपं भवति ?
(a) रमेभिः (b) रामाभिः
(c) रामेभिः (d) रामेभी:
प्रश्न 39. वेदान्तसारमतेन तुरीयमिति उच्यते ?
(a) कारणशरीरोपहितं चैतन्यम्
(b) सूक्ष्मशरीरोपहितं चैतन्यम्
(c) स्थूलशरीरोपहितं चैतन्यम्
(d) अनुपहितं चैतन्यम्
40. पुरोगामिन: समीकरणस्योदाहरणमवधारयत ?
(a) षट् (b) सुन्दरी
(c) विष्णु: (d) तल्लीनम्
प्रश्न 41. नित्यसमासो नाम यत्र भवति
(a) स्वपदविग्रहः (b) अविग्रहवान्
(c) अस्वपदविग्रहः (d) विवक्षाधीनो विग्रहः
प्रश्न 42. अभावप्रत्ययमालम्बते ?
(a) विपर्ययवृत्तिः (b) विकल्पवृत्तिः
(c) निद्रावृत्तिः (d) स्मृतिवृत्तिः
प्रश्न 43. 'सरसिजम्' इत्यत्र कः प्रत्ययः ?
(a) ड (b) ट (c) ख (d) क
प्रश्न 44. मेघदूते त्रिभुवनगुरोः पुण्यं धाम कस्याः नद्याः मरुद्भिर्धूतोद्यानम्' इति वर्णितमस्ति ?
(a) रेवाया: (b) निर्विन्ध्यायाः (c) वेत्रवत्याः (d) गन्धवत्याः
प्रश्न 45. ‘सा काष्ठा सा परा गतिः' कस्य कृते मन्त्रांशोऽयं प्रयुक्तोऽस्ति ?
(a) बुद्धेः कृते (b) परमपुरुषस्य कृते
(c) जीवात्मनः कृते (d) समनस्कस्य शुचेः कृते
प्रश्न 46. अपोहवादः स्वीक्रियते ?
(a) बौद्धदर्शने (b) वैशेषिकदर्शने
(c) योगदर्शने (d) जैनदर्शने
प्रश्न 47. आलाने गृह्यते हस्ती वाजी वल्गासु गृह्यते ।
हृदये गृह्यते नारी यदिदं नास्ति गम्यताम् ।।
सूक्तिरियं कस्मिन् रूपके विद्यते ?
(a) अभिज्ञानशाकुन्तले
(b) मृच्छकटिके
(c) प्रतिज्ञायौगन्धरायणे
(d) स्वप्नवासवदत्ते
प्रश्न 48. 'भक्त - भगत, प्रसाद-परसाद, कर्म-करम, प्रचार-परचार, धर्म-धरम' इत्येते शब्दाः उदाहरणानि सन्ति ?
(a) लोपस्य (b) विषमीकरणस्य
(c) समीकरणस्य (d) आगमस्य
प्रश्न 49. किं कथनमसत्यम् ?
(a) स्थूलशरीरमात्मेति चार्वाकः
(b) बुद्धिरात्मेति बौद्धः
(c) अज्ञानमात्मेति प्रभाकरतार्किकौ
(d) शुद्धचैतन्यमेवात्मेति भाट्टः
प्रश्न 50. 'ओदनं भुञ्जानो विषं भुङ्क्ते' इत्यत्र विषस्य कर्मसंज्ञां विदधाति सूत्रम् ?
(a) कर्तुरीप्सिततमं कर्म
(b) अकथितं च
(c) तथायुक्तं चानीप्सितम्
(d) वारणार्थानामीप्सितः
प्रश्न 51. महामहानीलशिलारुचः पुरो निषेदिवान् कंसकृषः स विष्टरे ।
श्रितोदयाद्रेरभिसायमुच्चकैरचूचुरच्चन्द्रमसोऽभिरामताम् ।।
उपर्युक्त-पद्यानुसारं चन्द्रमसोऽभिरामतां कोऽचूचुरत् ?
(a) श्रीकृष्णः (b) लक्ष्मी:
(c) नारदः (d) अद्रिः
प्रश्न 52. 'गगनारविन्दं सुरभि, अरविन्दत्वात्, सरोजारविन्दवत्' इत्यस्मिन् अनुमाने प्रयुक्तो हेतुरस्ति ?
(a) आश्रयासिद्धो हेत्वाभासः
(b) स्वरूपासिद्धो हेत्वाभासः
(c) व्याप्यत्वासिद्धो हेत्वाभासः
(d) विरूद्धो हेत्वाभासः
प्रियविरहकृशेऽस्मिन् रागिलोके तथा हि ।
उपवनसहकारोद्भासि भृङ्गच्छलेन
(a) उपवनसहकारोद्भासिभृङ्गाः
(b) प्रतिविशिखम्
(c) कालकूटम्
(d) सहकार:
प्रश्न 54. 'शुष्कः' इति पदे प्रत्ययोऽस्ति ?
(a) ण्वुल् (b) क्त (c) तव्यत् (d) तृच्
न रात्र्या अहह्न आसीत्प्रकेतः
(a) आच्छादितः (b) प्रत्याख्यातः
(c) प्रज्ञानम् (d) अन्तःकरणम्
प्रश्न 56. वेदान्तसारेऽनुभववाक्यमिति उद्धृतं महावाक्यमस्ति ?
(a) अयमात्मा ब्रह्म (b) अहं ब्रह्मास्मि
(c) तत्त्वमसि (d) प्रज्ञानं ब्रह्म
प्रश्न 57. 'नन्दने' इति पदे प्रत्ययोऽस्ति ?
(a) तृच् (b) ल्यु
(c) अण् (d) णमुल्
प्रश्न 58. समभिव्याहारः किम् ?
(a) नामधेयम् (b) वाक्यम्
(c) मन्त्र: (d) शब्दः
प्रश्न 59. मनसा आत्मगतसुखादौ गृह्यमाणे कः सन्निकर्षः ?
(a) संयोगः (b) समवायः
(c) संयुक्तसमवायः (d) संयुक्तसमवेतसमवायः60.
प्रश्न 60. 'एधेय' इति पदं हि एघ् धातोः रूपमस्ति ?
(a) लङ्लकारस्य मध्यमपुरुषैकवचनस्य
(b) लुङ्लकारस्योत्तमपुरुषैकवच
(c) लोट् लकारस्य मध्यमपुरुषैकवचनस्य
(d) लिङ्लकारस्योत्तमपुरुषैकवचनस्य
प्रश्न 61. मम्मटानुसारं कयोः दोषयोः निराकरणेन अपारुष्यरूपं सौकुमार्यम् औज्ज्वल्यरूपा कान्तिश्च स्वीकृता ?
(a) कष्टत्वग्राम्यत्वयोः
(b) ओजः प्रसा
(c) निहतार्थानुचितार्थयोः
(d) अप्रयुक्तासमर्थयोः
प्रश्न 62. शतपथब्राह्मणोक्त्या 'प्रदीप्ततरः आहवनीयाग्निः कस्य रूपम् ?
(a) रुद्रस्य (b) वरुण
(c) इन्द्र (d) विष्णो
प्रश्न 63. 'रत्नावली' नाटिकायाः प्रथमाङ्ककस्य नाम किम् ?
(a) सङ्के (b) मदनमहोत्स
(c) कदलीगृहम् (d) ऐन्द्रजालि
प्रश्न 64. नाट्यशास्त्रानुसारं नाट्यं उद्विग्नचेतसां कृते कीदृग्भवति ?
(a) उत्साहः (b) विबो
(c) स्थैर्य (d) धृ
प्रश्न 65. महाभाष्यानुसारं यो वा इमां पदशः स्वरशोऽक्षरशश्च वा विदधाति स को भवति ?
(a) विशिष्टः (b) पदज्ञ
(c) म (d) आर्त्विजी
प्रश्न 66. तर्कभाषानुसारेण न समीचीनवाक्यमस्ति ?
(a) गुणगुणिनो: समानकालीनं
(b) तन्तव: पटस्य समवायिकारण
(c) अयुतसिद्धयोः सम्बन्ध: समवायः
(d) तन्तुसंयोगः पटस्यासमवायिकारण
प्रश्न 67. शुनः शेपस्य आख्यानं कस्मिन् ब्राह्मणे वर्तते ?
(a) ऐतरेयब्राह्मणे (b) गोपथब्राह्मणे
(c) शतपथब्राह्मणे (d) तैत्तिरीयब्राह्मणे
प्रश्न 68. पश्य निश्चलनिष्पन्दा बिसिनीपत्रे राजते बलाका ।
निर्मलमरकतभाजनपरिस्थिता शङ्खशुक्तिरिव ।
इति पद्यमिदमुदाहरणमस्ति ?
(a) वाच्यार्थस्य व्यञ्जकत्वस्य
(b) व्यङ्गयार्थस्य व्यञ्जकत्वस्य
(c) लक्ष्यार्थस्य व्यञ्जकत्व
(d) गुणीभूतव्यङ्गय
प्रश्न 69. वेदान्तानुसारं साधनचतुष्टये नास्ति ?
(a) नित्यानित्यवस्तुविवे
(b) मुमुक्षुत्व
(c) ईश्वरप्रणिधान
(d) इहामुत्रफलभोगविरा
प्रश्न 70. 'यशस्करः' इत्यत्र कः प्रत्ययः ?
(a) अच् (b) क
(c) ख। (d) ट
प्रश्न 71. तत्त्वमसीति महावाक्यम् अखण्डार्थं बोधयति ?
(a) अभिध
(b) जहल्लक्षण
(c) अजहल्लक्षण
(d) जहदजहल्लक्षण
प्रश्न 72. 'पूरोत्पीडे तडाकस्य परीवाह: प्रतिक्रिया'
सूक्तिरियम् उत्तररामचरिते कस्मिन् अङ्केऽस्ति ?
(a) द्वितीये (b) तृतीये
(c) चतुर्थे (d) प्र
73. पररूपसन्धेः उदाहरणमस्ति ?
(a) प्रार्च्छति (b) उपैति
(c) उपैध (d) प्रेजते
प्रश्न 74. दृशः पृथुतरीकृता जितनिजाब्जपत्रत्विष-
श्चतुर्भिरपि साधु साध्विति मुरषैः समं व्याहृतम् ।
शिरांसि चलितानि विस्मयवशाद् ध्रुवं वेधसा
विधाय ललनां जगत्त्रयललामभूतामिमाम् ।।
कस्येयमुक्तिः ?
(a) सुसंगतायाः
(b) निपुणिकायाः
(c) राज्ञः
(d) विदूषकस्य
प्रश्न 75. 'अनर्थका हि मन्त्राः' इति मन्यते आचार्य: ?
(a) कौत्सः (b) शाकटायन:
(c) वार्ष्यायणिः (d) यास्क:
प्रश्न 76. छन्नोपान्तः परिणतफलद्योतिभिर्काननाम्रै -
स्त्वय्यारूढे शिखरमचलः स्निग्धवेणीसवर्णे ।
नूनं यास्यत्यमरमिथुनप्रेक्षणीयामवस्थां
मध्ये श्यामः स्तन इव भुवः शेषविस्तारपाण्डुः ।।
इत्यत्र कः पर्वतः वर्णितः ?
(a) रामगिरिः (b) आम्रकूट:
(c) चित्रकूट: (d) विन्ध्याचल:
प्रश्न 77. सत्कार्यवादे उत्पत्तेः पूर्वं कार्यं कीदृशम् ?
(a) व्यक्तरूपेण सत् (b) उभयरूपेण असत्
(c) सदसत् (d) अव्यक्तरूपेण सत्
प्रश्न 78. 'माथुरा: पाटलिपुत्रकेभ्यः आढ्यतराः' इति प्रयोगे सूत्रं वर्तते ?
(a) यतश्चनिर्धारणम्
(b) पञ्चमीविभक्ते
(c) सप्तमीपञ्चम्यौ कारकमध्ये
(d) षष्ठी चानादरे
प्रश्न 79. सायंसवनकर्मसु जगतीछन्दोयुक्तं तारं स्वरमुत्पादयन् प्राणवायुः कुत्र भ्रमन् वर्तते ?
(a) उरसि (b) कण्ठे
(c) शिरसि (d) आस्ये
प्रश्न 80. वेदान्तसारमतेन कारणशरीरव्यष्ट्युपहितं चैतन्यमुच्यते ?
(a) अव्यक्तमिति (b) अन्तर्यामीति
(c) ईश्वर इति (d) प्राज्ञ इति
प्रश्न 81. 'हन्ताहं पृथिवीमिमां निदधानीह वेह वा'; इत्यत्र प्रयुक्तो ‘वा’ निपात: कस्मिन् अर्थे प्रयोग-वैशिष्ट्यं दधाति ?
(a) उपमार्थे (b) समुच्चयार्थे
(c) विचारणार्थे (d) पादपूरणार्थे
प्रश्न 82. वाच्यव्यङ्ग्ययोः प्राधान्यविवक्षायाः कारणं भवति ?
(a) पूर्वापरप्रतीतिनिबन्धनम्
(b) व्यपदेशनिबन्धनम्
(c) चारुत्वोत्कर्षनिबन्धनम्
(d) उपमानोपमेयभावस्य निबन्धनम्
प्रश्न 83. किमपि किमपि मन्दं मन्दमासक्तियोगा-
दविरलितकपोलं जल्पतोरक्रमेण ।
अशिथिलपरिरम्भव्यापृतैकैकदोष्णो-
रविदितगतयामा रात्रिरेव व्यरंसीत् ।।
अत्र ‘अशिथिलपरिरम्भव्यापृतैकैकदोष्णोः' पदमिदं कस्य बोधकम् ?
(a) सीतारामयोः (b) सीतायाः
(c) रामस्य (d) निद्रायाः
प्रश्न 84. 'सचक्रम्' इत्यस्मिन् उदाहरणे कस्मिन् अर्थे विद्यमानस्य 'सह' अव्ययस्य समासो जात: ?
(a) सादृश्यार्थे (b) यौगपद्यार्थे
(c) साकल्यार्थे (d) समापनार्थे
प्रश्न 85. 'तत्त्वार्थसूत्रम्' कस्य रचना अस्ति ?
(a) सिद्धसेन दिवाकरस्य
(b) हरिभद्रस्य
(c) हेमचन्द्रस्य
(d) उमास्वातेः
प्रश्न 86. को वैदिको देवः 'चित्रश्रवस्तम' इत्युक्तः ?
(a) अग्निः (b) वरुण:
(c) इन्द्रः (d) सविता
प्रश्न 87. 'नीलोत्पलम्' इत्यत्र नपुंसकत्वं केन सूत्रेण भवति ?
(a) अव्ययीभावश्च
(b) स नपुंसकम्
(c) परवल्लिङ्गं द्वन्द्वतत्पुरुषयोः
(d) ह्रस्वो नपुंसके प्रातिपदिकस्य
प्रश्न 88. शब्दो नित्यः कृतकत्वादात्मवत्; अत्र 'कृतकत्वात्' इति कीदृशो हेत्वाभास: ?
(a) विरुद्धो हेत्वाभासः
(b) अनैकान्तिक हेत्वाभासः
(c) असिद्ध हेत्वाभास:
(d) प्रकरणसम हेत्वाभासः
प्रश्न 89. उदीर्णरागप्रतिरोधकं जनैरभीक्ष्णमक्षुण्णतयाऽतिदुर्गमम् ।
उपेयुषो मोक्षपथं मनस्विनस्त्वमग्रभूमिर्निरपायसंश्रया ।।
अत्र 'निरपायसंश्रया' इत्यस्य पदस्य कोऽर्थः ?
(a) पुनरावृत्तिरहितः संश्रयः यस्याः
(b) पुनरावृत्तिसहितः संश्रयः यस्याः
(c) निष्कामः संश्रयः यस्याः
(d) बाधारहित: संश्रयः यस्याः
प्रश्न 90. 'उपशरदम्' इत्यत्र 'टच्' प्रत्ययः केन सूत्रेण विधीयते ?
(a) अनश्च (b) अव्ययीभावे शरत्प्रभृति
(c) झ (d) नपुंसकादन्यतरस्या
प्रश्न 91. प्रमाणसमुच्चयस्य लेखकोऽस्ति ?
(a) चन्द्रकीर्तिः (b) आर्यदेवः
(c) असङ्गः (d) दिङ्ना
प्रश्न 92. 'गोपस्य स्त्री गोपी' इत्यत्र केन सूत्रेण कः प्रत्ययो भवति ?
(a) ऋन्नेभ्यो ङीप् इति ङीप्
(b) पुंयोगादाख्यायाम् इति ङीष्
(c) उगितश्च इति ङीप्
(d) पत्युर्नो यज्ञसंयोगे इति ङीप्
प्रश्न 93. पालिभाषाया: उत्पत्तिविषये परियाय > पलियाय > पालियाय > पालि एवं रूपेण विकासयात्रा अभवत्; इतीदं कस्याचार्यस्य मतम् ?
(a) भिक्षुजगदीशकाश्यपस्य
(b) विधुशेखरभट्टाचार्यस्य
(c) भानुजीदीक्षितस्य
(d) आचार्यबुद्धघोषस्य
प्रश्न 94. प्रीत्यप्रीतिविषादात्मकाः प्रकाशप्रवृत्तिनियमार्थाः सन्ति ?
(a) गुणा (b) तन्मात्राणि
(c) इन्द्रियाणि (d) पञ्चभूतानि
प्रश्न 95. 'योऽसावसौ पुरुषः सोऽहमस्मि' इत्यस्य वर्णनं कुत्र लभ्यते ?
(a) ईशावास्योपनिषदि (b) कठोपनिषदि
(c) केनोपनिषदि (d) तैत्तिरीयोपनिषदि
प्रश्न 96. ‘अलभथा:' इति 'लभ्' धातोः रूपं वर्तते ?
(a) लङ्लकारस्य, मध्यमपुरुषैकवचनस्य
(b) विधिलिङ्लकारस्य, मध्यमपुरुषैकवचनस्य
(c) लुङ्लकारस्य, मध्यमपुरुषैकवचनस्य
(d) लृङ्लकारस्य, मध्यमपुरुषैकवचनस्य
प्रश्न 97. तर्कभाषायां प्रकरणसमहेत्वाभासस्य का अपरा संज्ञा ?
(a) अनुपसंहारी (b) बाधितविषय:
(c) सत्प्रतिपक्ष: (d) सव्यभिचार:
प्रश्न 98. 'अल्पाच्तरम्' इत्यस्य सूत्रस्य उदाहरणमस्ति ?
(a) मातापितरौ (b) शिवकेशवौ
(c) ईशकृष्णौ (d) हरिहरौ
प्रश्न 99. 'किमत्र चित्रं यदि विशाखे शशाङ्कलेखामनुवर्तेते'; इतीयमुक्तिरस्ति ?
(a) प्रियम्वदायाः (b) शकुन्तलाया:
(c) दुष्यन्तस्य (d) कण्वस्य
प्रश्न 100. कठोपनिषदनुसारम् अव्यक्तात् कः परः ?
(a) पुरुष: (b) हिरण्यगर्भः
(c) आत्मा (d) बुद्धिः
प्रश्न 101. यस्य च शब्दस्य श्रवणादेव सम्बन्धः प्रतीयते सा श्रुतिः का ?
(a) विधात्री (b) अभिधात्री
(c) विनियोक्त्री (d) एकाभिधाना
प्रश्न 102. गुरुजनपरतन्त्रतया दूरतरं देशमुद्यतो गन्तुम् ।
अलिकुलकोकिलललिते नैष्यति सखि ! सुरीभसमयेऽसौ ।।
अयं श्लोकः उदाहरणमस्ति ?
(a) अभङ्गश्लेषवक्रोक्तेः
(b) सभङ्गश्लेषवक्रोक्तेः
(c) गुणीभूतव्यङ्गयोक्तेः
(d) काक्वाक्षिप्तवक्रोक्तेः
प्रश्न 103. 'अग्निहोत्रं जुहोति' इति उदाहरणमस्ति ?
(a) उत्पत्तिविधे: (b) विनियोगविधे:
(c) प्रयोगविधे: (d) अधिकारविधे:
प्रश्न 104. 'प्रियसर्पिष्कः' पदे समासोऽस्ति ?
(a) द्वन्द्वः (b) बहुव्रीहिः
(c) अव्ययीभावः (d) तत्पुरुषः
प्रश्न 105. ऋक्प्रातिशाख्यानुसारं को 'नामिस्वर:' नास्ति ?
(a) ई (b) ए
(c) अ (d) औ
प्रश्न 106. योगदर्शनानुसारं कति चित्तविक्षेपाः सन्ति ?
(a) पञ्च (b) नव
(c) अष्टौ (d) षट्
प्रश्न 107.भाषोत्पत्तिसन्दर्भे समन्वयसिद्धान्तस्य प्रवर्तकः कः ?
(a) हेनरीस्वी (b) भर्तृहरिः
(c) जी. रेवेजः (d) डॉ. राय
प्रश्न 108. दशरूपकानुसारं प्रस्तुतसम्बन्धिभिन्नार्थं सहसोदितं किं कथ्यते ?
(a) प्रहेलिका (b) गण्डः
(c) असत्प्रलापः (d) अवस्यन्दितम्
प्रश्न 109. वेदानुसारं केन मन्त्रेणाभिमन्त्रिता आपः वज्रीभूता भवन्ति ?
(a) गायत्र्याभिमन्त्रिताः
(b) वैष्णवाभिमन्त्रि
(c) वारुणाभिमन्त्रिता:
(d) त्रैष्टुभाभिमन्त्रिताः
प्रश्न 110. नियमविधेरुदाहरणमस्ति ?
(a) यजेत स्वर्गका (b) व्रीहीनवहन्ति
(c) पञ्च पञ्चनखा भक्ष्याः (d) अत्रह्येवाव
प्रश्न 111. 'यवनानी' इत्यत्र कस्मिन् अर्थे ‘ङीष्' इत्ययं प्रत्ययः प्रयुक्तोस्ति ?
(a) दोषार्थे (b) स्त्री- अर्थे
(c) लिप्यर्थे (d) देवतार्थे
प्रश्न 112. 'गड्डलिकाप्रवाहेणैवैषां भेद इत्यभिधानमसत्'; मम्मटेन पङ्क्तिरियं कुत्रोद्घाटिता ?
(a) व्यञ्जनोपस्थापनाप्रसङ्गे
(b) गुणालङ्कारयोर्भेदनिरूपणप्रसङ्गे
(c) मीमांसकानां व्यञ्जनाविरोधिमतोपस्थापने
(d) अनुमाने ध्वनेरन्तर्भावखण्डनप्रसङ्गे
प्रश्न 113. सांख्यकारिकानुसारेण अविशेषसंज्ञाऽस्ति ?
(a) तन्मात्राणाम् (b) स्थूलशरीरस्य
(c) इन्द्रियाणाम् (d) पञ्चमहाभूतानाम्
प्रश्न 114. ब्रह्मणाविज्ञापितेन आचार्य भरतेन नाट्यप्रयोगे का वृत्तियजिता ?
(a) कैशिकी (b) सात्वती
(c) आरभटी (d) भारती
प्रश्न 115. 'ब्राह्मणेन निष्कारणो धर्मः षडङ्गो वेदोऽध्येयो ज्ञेयश्च' कस्य प्रयोजनस्य दृष्टान्त एषः ?
(a) ऊहप्रयोजनस्य
(b) आगमप्रयोजनस्य
(c) लघुप्रयोजनस्य
(d) रक्षाप्रयोजनस्य
प्रश्न 116. वेदान्तसारे 'इन्द्रो मायाभिः पुरुरूप ईयत' श्रुतिरियं कस्मिन् प्रसङ्गे उद्घृताऽस्ति ?
(a) शुद्धचैतन्यप्रसङ्गे
(b) ईश्वरप्राज्ञयोरभेदप्रसङ्गे
(c) व्यष्ट्यभिप्रायेण अज्ञानस्य अनेकत्वप्रसङ्गे
(d) अज्ञानस्य समष्टिप्रसङ्गे
प्रश्न 117. 'दशतयी' इति शब्देन को विधीयते ?
(a) यजुर्वेदः (b) सामवेदः
(c) ऋग्वेदः (d) अथर्ववेदः
प्रश्न 118. 'दुर्लभा गुणा विभवाश्च । अपेयेषु तडागेषु बहुतरमुदकं भवति'; इतीयमुक्तिरस्ति ?
(a) वसन्तसेनायाः (b) संवाहकस्य
(c) मदनिकायाः (d) दर्दुरकस्य
प्रश्न 119. ब्राह्मणसर्वस्वभाष्यस्य कर्ता कः ?
(a) सायणः (b) हरिस्वामी
(c) हलायुधः (d) महीधरः
प्रश्न 120. नाट्यमण्डपस्य कौ द्वौ द्वारपालरूपेण स्थितौ ?
(a) नियतिः, मृत्युश्च
(b) यक्ष:, पिशाचश्च
(c) मित्र:, वरुणश्च
(d) आदित्य:, रुद्रश्च
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें