शुक्रवार, 29 जनवरी 2021

प्रश्नपत्र UPPCS संस्कृत (2017)




भाग - I (सामान्य अध्ययन)

1. निम्नलिखित कथनों पर विचार कीजिये तथा नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर का चयन कीजिये :

A. रंग-वर्णान्धता पुरुषों में स्त्रियों की अपेक्षा अधिक होती है।

B. रतौंधी वृद्धजनों को होती है युवाओं को नहीं।

कूट :

(a) केवल A

(b) केवल B

(c) A एवं B दोनों

(d) न तो A, न ही B

2. निम्नलिखित कथनों पर विचार कीजिए तथा नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर का चयन कीजिए : कथन (A) : ध्वनि तरंगों में ध्रुवण नहीं होता । कारण (R): ध्वनि तरंगें अनुप्रस्थ तरंगें होती हैं। कूट :

(a) (A) और (R) दोनों सत्य हैं और (R) (A) की सही व्याख्या है।

(b) (A) और (R) दोनों सत्य हैं, परन्तु (R) (A) की सही व्याख्या नहीं है।

(c) (A) सत्य है, परन्तु (R) असत्य है।

(d) (A) असत्य है, परन्तु (R) सत्य है।

3. पृथ्वी पर जीवन की उत्पत्ति हुई थी लगभग

(a) 3.0 बिलियन वर्ष पहले

(b) 3.5 बिलियन वर्ष पहले

(c) 4.0 बिलियन वर्ष पहले

(d) 4.5 बिलियन वर्ष पहले

4. निम्नलिखित में से क्षेत्रफल की दृष्टि से हिन्द महासागर में कौन सा सबसे बड़ा द्वीप है ?

(a) जन्जीबार

(b) सेशेल्स

(c) मेडागास्कर

(d) मॉरिशस

5. निम्नलिखित नदियों में से कौन सी नदी अपने बहाव में भूमध्यरेखा को दो बार पार करती है ?

(a) नील

(b) काँगो

(c) नाइज़र

(d) अमेज़न

6. निम्नलिखित में से भारतीय सुदूर सम्वेदन संस्थान (IIRS), निम्नलिखित में से किस शहर में स्थित है ?

(a) देहरादून

(b) अहमदाबाद

(c) हैदराबाद

(d) नागपुर

7. पेट्रोलियम निर्यातक देशों का संगठन ( ओपेक) की स्थापना किस वर्ष में हुयी ?

(a) 1955

(b) 1960

(c) 1965

(d) 1970

8. भारतीय संविधान के किस अनुच्छेद के अन्तर्गत संघ लोक सेवा आयोग के अध्यक्ष एवं सदस्यों को उनके पद से हटाया जा सकता है ?

(a) अनुच्छेद 320

(b) अनुच्छेद 315

(c) अनुच्छेद 322

(d) अनुच्छेद 317

9. भारत के राष्ट्रपति निम्नलिखित में से किसको अपना त्याग-पत्र देते हैं ?

(a) भारत के मुख्य न्यायाधीश को

(b) लोक सभा के अध्यक्ष को

(c) भारत के प्रधानमंत्री को

(d) भारत के उपराष्ट्रपति को तथा लोकसभा के अध्यक्ष को इसकी सूचना देंगे।

10. 'इण्डिया इनोवेशन इन्डेक्स' की प्रमुखतः पहल निम्नलिखित में से किस संस्था द्वारा की गई ?

(a) नीति आयोग

(b) सेबी

(c) आर.बी.आई.

(d) सी.एस.ओ.

11. स्वतंत्रता के बाद भारतवर्ष में अब तक कितनी बार 'वित्तीय आपात' की घोषणा की गई ?

(a) एक बार

(b) दो बार

(c) चार बार

(d) कभी नहीं

12. वह सारिणी जो अंकों को तथा उनकी होने की बारंबारता को दर्शाती है, वह कहलाती है

(a) आँकड़ा सारिणी

(b) अंकों की सारिणी

(c) आवृत्ति वितरण सारिणी

(d) सांख्यिकीय सारिणी

13. निम्नलिखित अंकों पर विचार कीजिये एवं नीचे दिये गये कूट से विलुप्त संख्या का सही उत्तर दीजिये :

5

10

60

75


3

6

36

?

 कूट :

(a) 40

(b) 45

(c) 48

(d) 60

14.  5 लोगों का औसत भार 2 किलो बढ़ जाता है, जब एक व्यक्ति जिसका भार 60 किग्रा था, उसके स्थान पर एक नया व्यक्ति आ जाता है। इस नये व्यक्ति का भार कितना है ?

(a) 50 किग्रा

(b) 65 किग्रा

(c) 68 किग्रा

(d) 70 किग्रा

15. प्राचीन समय में निम्नलिखित ब्राह्मण परिवारों में से किस परिवार ने समसामयिक शासकों को पराजित किया तथा अपना प्रभुत्व स्थापित किया ?

(a) अंगिरस

(b) अत्रि

(c) भृगु

(d) पुलस्त्य

16. 'दि प्रॉबलम्स ऑफ दि ईस्ट' नामक पुस्तक का लेखक कौन था ?

(a) जेनीफर लॉरेन्स

(b) लॉर्ड लिटन

(c)  जॉर्ज कर्ज़न

(d) विंस्टन चर्चिल

17. निम्नलिखित राज्यों में से 'बाघ-गुफाये' किसमें स्थित हैं ?

(a) मध्य प्रदेश

(b) बिहार

(c) उत्तर प्रदेश

(d) राजस्थान

18. भारत के 'प्रथम बैंकिंग रोबोट' का क्या नाम है ?

(a) लक्ष्मी

(b) पूजा

(c) वरुण

(d) परम

19. निम्नलिखित में से कौन एक भारत का प्रथम व्यावसायिक जलीय रोबोटिक ड्रोन है ?

(a) फोकल

(b) डॉर्नियर - 228

(c) आई रोव ट्यूना

(d) रूस्तम

20. निम्नलिखित में से किस देश में भारतीय सेना द्वारा अक्टूबर, 2018 में 'ऑपरेशन समुद्र मैत्री' नाम से प्राकृतिक आपदा के कारण राहत एवं बचाव का कार्य चलाया गया ?

(a) इण्डोनेशिया

(b) बांग्लादेश

(c) ऑस्ट्रेलिया

(d) इनमें से कोई नहीं

21. प्रयागराज कुम्भ, 2019 से सम्बन्धित निम्नलिखित युग्मों में से कौन सा सुमेलित नहीं है ?

(a) मकर संक्रान्ति 14/15 जनवरी

(b) मौनी अमावस्या 4 फरवरी

(c) बसन्त पंचमी 10 फरवरी

(d) माघी पूर्णिमा 15 फरवरी

22. जनवरी 2019 में अवामी लीग की शेख हसीना वाज़ेद बांग्लादेश की प्रधानमंत्री कितनी बार के लिए बनी हैं ?

(a) पहली बार

(b) तीसरी बार

(c) चौथी बार

(d) पाँचवीं बार

23. प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी ने दिसम्बर 2018 में पूर्व प्रधानमंत्री स्वर्गीय श्री अटल बिहारी वाजपेयी की है।

स्मृति में एक सिक्का जारी किया । वह.........है ।

(a) 200 रुपये का सिक्का

(b) 100 रुपये का सिक्का

(c) 50 रुपये का सिक्का

(d) 500 रुपये का सिक्का

24. जम्मू-कश्मीर के शहीद नज़ीर अहमद ने नवम्बर 2018 में आतंकवादियों के साथ लड़ते हुये अपने प्राणों का बलिदान दिया । उन्हें मरणोपरान्त सम्मानित किया गया -

(a) अशोक चक्र से

(b) महावीर चक्र से

(c) शौर्य चक्र से

(d) कीर्ति चक्र से

25. शाही परिवार की राजकुमारी उबोल रत्ना अपने देश के निर्वाचन आयोग द्वारा देश की प्रधानमंत्री पद के उम्मीदवार के लिये अयोग्य घोषित कर दी गई । वह निम्नलिखित में से किस देश की हैं ?

(a) भूटान से

(b) नेपाल से

(c) थाइलैण्ड से

(d) इनमें से कोई नहीं

26. जनवरी 2019 में भारत सरकार द्वारा पद्म विभूषण से सम्मानित 'इस्माइल उमर गुलेह' निम्नलिखित में से किस देश के नागरिक हैं ?

(a) घाना

(b) सेनेगल

(c) ज़िबूती

(d) टोगो

27. भारत के 'हस्तकरघा एवं वस्त्र क्षेत्र' को सुदृढ़ बनाने के लिये 28 जनवरी, 2019 को 'आर्टिजन स्पीक' कार्यक्रम का आयोजन निम्नलिखित में से किस एक स्थान पर किया गया ?

(a) एलीफैंटा गुफायें

(b) अहमदनगर

(c) जयपुर

(d) भीमबेटका

28. सूची-I को सूची-II से सुमेलित कीजिये तथा सूची के नीचे दिये गये कूट से सही उत्तर का चयन कीजिए:

सूची -I (अम्ल) सूची -II (स्रोत)

A. एसीटिक अम्ल             1. मक्खन

B. लैक्टिक अम्ल             2. नींबू

C. ब्यूटीरिक अम्ल         3. सिरका

D. साइट्रिक अम्ल         4. दूध

कूट :

        A     B     C     D

(a)     3     4     2     1

(b)     3     4     1     2

(c)     4     3     1     2

(d)    1     2     3     4

29. निम्नलिखित में से कौन एक वास्तविक मछली नहीं है ?

(a) रैट फिश

(b) कैट फिश

(c) डॉग फिश

(d) जेली फिश

30. कठोर व्यायाम की अवधि में निम्नलिखित में से किसका उत्पादन पेशियों में चयापचय उप-उत्पाद

के रूप में होता है ?

(a) ग्लायकोजन

(b) प्रोटीन

(c) वसा

(d) लैक्टिक अम्ल

भाग - II  (संस्कृत)

31. 'जलजाक्षी' इति पदे समासोऽस्ति -

(a) द्वन्द्वः

(c) बहुव्रीहिः

(b) कर्मधारयः

(d) तत्पुरुषः

32. अथ शब्दानुशासनम्' इत्यत्र पतञ्जलिमतेन 'अथ' शब्दः कमर्थं प्रतिपादयति -

(a) मङ्गलार्थम्    (b) आनन्तर्यार्थम्

(c) आरम्भार्थम्    (d) अधिकारार्थम्

33. महाभाष्ये 'कूपखानकवत्' इत्युदाहरणं कस्मिन् प्रसङ्गे उक्तम् ?

(a) शब्दस्य ज्ञाने धर्मः

(b) अपशब्दस्य ज्ञाने धर्मः

(c) उभयस्य ज्ञाने धर्मः

(d) उभयस्य अज्ञाने धर्मः

34. भू + अ ( शप्) + अन्ति' इति स्थिते द्वयोः अकारयोः केन सूत्रेण किं भवति ?

(a) अतो गुणे' इत्यनेन पूर्वरूपत्वम्

(b) अतो गुणे' इत्यनेन पररूपत्वम्

(c) अतो गुणे' इत्यनेन गुणादेशः

(d) आद् गुणः इत्यनेन गुणादेशः

35. 'तुन्नवत्' इत्यनेन किं निर्दिश्यते ?

(a) सक्तुः

(b) तितउ

(c) टङ्कारध्वनिः

(d) तन्तुशाटिका

36. शिष्यः' इति पदे कः प्रत्ययः प्रयुक्तः ?

(a) ण्यत्

(b) यत्

(c) क्यप्

(d) ष्यञ्

37. गम् धातोः लिट्लकारे प्रथमपुरुषे बहुवचने रूपंभवति -

(a) जग्मतु:

(b) गच्छेयुः

(c) जग्मु:

(d) अगमन्

38. महाभाष्ये शब्दानां संज्ञाः प्राप्यन्ते

(a) संस्पृहाः 

(b) सदर्थाः

(c) समर्थाः

d) पश्पशाः

39. 'स्थूला चासौ पृषती च' इति स्थूलपृषती' इति विग्रहे कीदृशी स्वरव्यवस्था प्रवर्तते ?

(a) पूर्वपद - प्रकृति स्वरत्वम्

(b) उत्तरपद - प्रकृति - स्वरत्वम्

(c) समासान्तानुदात्तत्वम्

(d) समासान्तोदात्तत्वम्

40. अथ गौरित्यत्र कः शब्दः' इत्यनेन किं प्रतिपाद्यते ?

(a) ध्वनिस्वरूपम् (b) स्फोटस्वरूपम्

(c) मात्रास्वरूपम् (d) शब्दस्वरूपम्

41. महाभाष्यानुसारेण सिद्धान्ततः किं व्याकरणम् ?

(a) सूत्रम्                 (b) शब्दः

(c) लक्ष्यलक्षणे     (d) लक्ष्यम्

42. प्रसिद्ध-ध्वनिनियमेषु अर्वाचीनतमोऽस्ति -

(a) ग्रासमाननियमः (b) वर्नरनियमः

(c) ग्रिमनियमः (d) मैक्डानेलनियमः

43. ग्रिमनियमः प्रथमवारं केन संशोधित: ?

(a) याकोबी महोदयेन

(b) फ्रैंकलिन एटजर्टन महोदयेन

(c) ग्रासमैन महोदयेन

(d) वर्नर महोदयेन

44. ध्वनिपरिवर्तनस्य प्रमुखं कारणमस्ति ?

(a) प्रयत्नलाघवः (b) बलाघातः

(c) लोपः (d) उपर्युक्तं सकलमेव

45. आर्य भाषापरिवारे गणिता भाषा नास्ति

(a) पालिः (b) तमिलम् (c) प्राकृतम् (d) अपभ्रंशः

46. का भाषा केन्तुम्' वर्गेण असम्बद्धा ?

(a) ग्रीक भाषा (b) संस्कृत भाषा (c) लैटिन भाषा (d) इताली भाषा

47. तद्भूर्लाक्षणिकः' इत्युक्तो भवति -

(a) काव्यम् (b) कविः (c) शब्दः (d) व्यक्तिः

48. पीनो देवदत्तो दिवा न भुङ्क्ते' इत्युदाहरणे रात्रि-भोजन-सूचकं प्रमाणम् अस्ति

(a) लक्षणा (b) व्यञ्जना (c) अर्थापत्तिः (d) अभिधा

49. 'जातिरेव प्रवृत्तिनिमित्तमित्यन्ये' इतीत्थं शब्दार्थबोधे अन्ये' इति पदेनोक्तं भवति  -

(a) बौद्धमतम्

(b) जैनमतम्

(c) महाभाष्यकारमतम्

(d) मीमांसकमतम्

50. श्रुतिमात्रेण शब्दात्तु येनार्थप्रत्ययो भवेत् । 

साधारणः समग्राणां......' इत्यादिना प्रोक्तोऽस्ति

(a) काव्यम् (b) धर्मतत्वम्

(c) काव्यतत्त्वम् (d) प्रसादगुणः

51. 'मुख्यार्थबाधे तद्योगे रूढितोऽथ प्रयोजनात्' अत्र 'तद्' इति सर्वनाम्नः कोऽभिप्रायः ?

a) मुख्यार्थः (b) बाधः (c) लक्षणा  (d) ध्वनिः

52. शिक्षा तक्षा' इत्यत्र केन सम्बन्धेन लक्षणा भवति ?

(a) सादृश्यात् (b) तादर्थ्यात्

(c) तात्कम्म्यात् (d) कार्यकारणात्

53. 'वाच्य एव वाक्यार्थ' इति केषाम् आचार्याणां मतम् ?

(a) वैयाकरणानाम् (b) अन्विताभिधानवादिनाम्

(c) अभिहितान्वयवादिनाम् (d) नैयायिकानाम्

54. तद्वानपोह' इति केषां सिद्धान्तः वर्तते ?

(a) मीमांसकानाम् (b) नैयायिकानाम्

(c) वैयाकरणानाम् (d) बौद्धानाम्

55. यत्र विषयी विषयश्च शब्दोपात्तौ, तत्र भवति -

(a) सारोपा लक्षणा (b) साध्यवसाना लक्षणा

(c) उपादानलक्षणा (d) निरूढा लक्षणा

56. अभिधामूलायां शाब्दीव्यञ्जनायां 'स्थाणुं भज भवच्छिदे' इत्यस्य अर्थः केन त्त्वेन एकपक्षे नियम्यते ?

(a) अर्थद्वारा    (b) संयोगद्वारा

(c) साहचर्यद्वारा (d) सामर्थ्यद्वारा

57. हेतोर्वाक्यपदार्थतायामलङ्कारो भवति -

(a) काव्यलिङ्गम् (b) विशेषोक्तिः

(c) वक्रोक्तिः      (d) समासोक्तिः

58. अहो केनेदृशी बुद्धिर्दारुणा तव निर्मिता ।

      त्रिगुणा श्रूयते बुद्धिर्न तु दारुमयी क्वचित् ।। अत्र कोऽलङ्कारः ?

(a) वक्रोक्तिः    (c) श्लेषः        (b) अनुप्रासः    (d) उपमा

59. शब्दार्थयोरभेदेऽपि अन्वयमात्रस्य तात्पर्यमात्रस्य वा भेदेऽनुप्रासो भवति

(a) छेकानुप्रासः (b) वृत्त्यनुप्रासः

(c) लाटानुप्रासः (d) अन्त्यानुप्रासः

60. 'सरस्वती स्वादु तदर्थवस्तु निष्यन्दमाना महतां कवीनाम्' इत्यत्र 'निष्यन्दमाना' कस्य विशेषणं वर्तते ?

(a) महताम् (b) सरस्वत्याः

(c) तदर्थवस्तुनः (d) कवीनाम्

61. 'काव्यस्यात्मा ध्वनिरिति बुधैर्यः समाम्नातपूर्वः' अत्र 'बुधैः' इति पदस्य कोऽर्थः ?

(a) काव्यतत्त्विद्भिः

(b) न्यायतत्त्विदृभिः

(c) व्याकरणतत्त्वविद्भिः

(d) वेदविद्भिः

62. ........प्रभेदो वाच्यसामर्थ्याक्षिप्तः प्रकाशते न साक्षाच्छब्दव्यापारविषय इति अत्र तु रिक्तस्थानस्य पूर्तये समुचितः विकल्पोऽस्ति -

(a) सङ्गेतगम्यः (b) वाच्यलक्षणः (c) अलङ्गारलक्षणः (d) रसादिलक्षणः

63. रूपभेदाद् ध्वनिः भक्त्या नैकत्वं बिभर्ति' - अत्र 'रूपभेदाद्' इति पदेनाभि-प्रेतार्थोऽस्ति

(a) लक्षणायां मुख्यार्थबाधादीनि कारणानि, न ध्वनौ ।

(b) वाच्यव्यतिरिक्तस्यार्थस्य वाच्यवाचकाभ्यां तात्पर्येण प्रकाशनं ध्वनौ, न भक्तौ ।

(c) व्यङ्ग्यप्राधान्ये हि ध्वनिः, उपचारमात्रन्तु भक्तिः ।

(d) उपर्युक्ताः सर्वे विकल्पाः साधवः ।

64. स्वेच्छाकेसरिणः स्वच्छस्वच्छायायासितेन्दवः ।

       त्रायन्तां वो मधुरिपोः प्रपन्नार्तिच्छिदो नखाः ।। इत्यस्मिन् पद्ये त्रायन्ताम्' इति क्रियापदस्य कर्ता कः?

(a) केसरी      (b) मधुरिपुः     (c) इन्दुः     (d) नखाः

65. उपायापायेशङ्काभ्यां युक्ता फलप्राप्तेः सम्भावना दृश्यते -

(a) मुखसन्धौ (b) प्रतिमुखसन्धौ

(c) गर्भसन्धौ (d) विमर्शसन्धौ

66. कथोद्घातः कः ?

(a) आमुखस्य प्रभेदः

(b) प्रोचनायाः प्रभेदः

(c) पताकास्थानकस्य प्रभेदः

(d) विष्कम्भकस्य प्रभेदः

67. श्रीहर्षों निपुणः कविः परिषदप्येषा गुणग्राहिणी लोके हारि च वत्सराजचरितं नाट्ये च दक्षा वयम् । इत्यस्मिन् पद्ये दशरूपकानुसार स्थितिर्भवति ? कस्याः

(a) प्रस्तावनायाः     (b) वीथ्याः    (c) छलनायाः  (d) प्ररोचनायाः

68. प्रस्तुतागन्तुभावस्य वस्तुनोऽन्योक्तिसूचकम् इदं लक्षणम् अस्ति -

(a) पताकावृत्तस्य (b) प्रकरीवृत्तस्य (c) अर्थप्रकृतेः (d) पताकास्थानकस्य

69. फलागमस्य परिगणनं भवति -

(a) अर्थप्रकृतिषु (b) नाट्यसन्धिषु (c) कार्यावस्थासु (d) अर्थोपक्षेपकेषु

70. दशरूपके नाट्यस्य कति सन्ध्यङ्गानि स्वीकृतानि ?

(a) 60     (b) 26     (c) 13     (d) 64

71. नाट्य शास्त्रानुसारं नाट्यमण्डपस्य रक्षणाय ब्रह्मणा को विनियुक्तः ?

(a) वरुणः (b) रुद्रः     (c) चन्द्रमाः    (d) मित्र: 

72. नाट्यशास्त्रानुसारं नाट्यमण्डपस्य देहल्यां कः स्थापितः?

(a) यमदण्डः (b) कृतान्तः    (c) महेन्द्रः (d) शूलम्

73. धर्मो धर्मप्रवृत्तानां कामः कामोपसेविनाम्' इत्येषा पङ्क्तिः कुत्र वर्तते ?

(a) मनुस्मृतौ         (b) नाट्यशास्त्रे        (c) रघुवंशे         (d) दशरूपके

74. विनिर्गतं मानदमात्ममन्दिरात्' इत्यादि पद्यम्उ दाहरणमस्ति -

(a) व्यङ्ग्यकाव्यस्य

(b) शब्दचित्रस्य

(c) अर्थचित्रस्य

(d) गुणीभूतव्यङ्ग्यस्य

75. 'बहिर्विकारं प्रकृतेः पृथम्विदुः पुरातनं त्वां पुरुषं पुराविदः' इत्यत्र 'त्वां' पदेन कस्य बोधो भवति ?

(a) श्रीकृष्णस्य (b) नारदस्य

(c) रावणस्य (d) शिशुपालस्य

76. शिशुपालवधे महामहानीलशिलारुचः पुरो निषेदिवान् कंसकृषः स विष्टरे' इत्यस्मिन् पद्यांशे विष्टरे' इत्यस्य पदस्य कोऽर्थः ?

(a) आसने (b) राजसिंहासने

(c) मृगचर्मणि (d) काष्ठपीठे

77. शिशुपालवध स्य वर्णनानुसार 'तप्त कार्तस्वर भास्वराम्बरः' कः ?

(a) नारदः (b) ताराधिपः

(c) श्रीकृष्णः (d) हिरण्यकशिपुः

78. 'बाह्योद्यान स्थित हरशिरश्चन्द्रिका धौतहम्म्या' कस्याः नगर्याः विशेषणं वर्तते ?

(a) विदिशायाः (b) उज्जयिन्याः

(c) अलकायाः    (d) धारानगर्याः

79. मेघदूते 'वीचिक्षोभ स्तनितविहगश्रेणि काञ्ची गुणा' का ?

(a) रेवा (b) वेत्रवती

(c) शिप्रा (d) निर्विन्ध्या

80. मेघदूते वर्णिता विन्ध्याचलस्य उपत्यकायां विशीर्णा नदी अस्ति -

(a) निर्विन्ध्या (b) सिन्धुः

(c) रेवा    (d) शिप्रा

81. को नलस्य आस्यदास्येऽपि अधिकारितांन गतः ?

(a) शारदपार्विकशर्वरीश्वरः

(b) रतीशः

(c) वसन्तः

(d) कमलम्

82. राज्ञः नलस्य विषये साधु कथनं नास्ति

(a) तस्य चतुर्दश विद्या अधीतिबोधा-चरण रटनैः चतुर्दशत्वं प्राप्ताः ।

(b) स महोज्वलः महसां राशिरासीत् ।

(c) तस्य कीर्तिमण्डलं सितातपत्रितम् आसीत् ।

(d) तस्य विद्या अष्टादशतामगाहत ।

83. नैषधीयचरितमहाकाव्यस्य प्रथमसर्गे विद्यमाने अहो ! अहोभिर्महिमा हिमागमे' इति पद्यांशे अलङ्कारोऽस्ति -

(a) श्लेषः            (b) यमकम्

(c) वक्रोक्तिः     (d) पुनरुक्तवदाभासः

84. मेघदूतस्य 'कालक्षेपं ककुभसुरभौ पर्वते पर्वते ते' इत्यस्मिन् पद्यांशे ककुभशब्दस्य कोऽर्थः ?

(a) कदम्बपुष्पम् (b) शिलीन्ध्रपुष्म्

(c) कुटजपुष्पम् (d) जपाकुसुमम्

85, 'प्रेयान् पुण्डरीक पटलस्य..... शिवराजविजयस्य इयं पड्क्ति निर्दिशति -

(a) शिववीरम् (b) भारतवर्षम्

(c) सूर्यम् (d) चन्द्रमसम्

86. बाणभट्टविषये 'वाणी बाणो बभूव ह' इत्युक्ते। लेखकोऽस्ति

(a) जयदेवः (b) चन्द्रदेवः

(c) गोवर्धनाचार्य: (d) धर्मदासः

87. कादम्बर्याः कथामुखे रविरिव प्रतिदिवसोपजायमानोदयः' इति विशेषणपदं कस्य कृते प्रयुक्तमस्ति ?

(a) चन्द्रापीडस्य    (b) शुकनासस्य    (c) शूद्रकस्य    (d) तारापीडस्य

88. नाहं मूर्तिं विक्रीणामि किन्तु भिनद्भि शिवराजविजये कस्योक्तिरियम् ?

(a) शहाबुद्दीनस्य

(b) कुतुबुद्दीनस्य

(C) अवरङ्गजीवस्य

(d) महमूदगजनव्याः

89. शिवराजविजयोक्त: 'खेचरचक्रस्य चक्रवर्ती कोऽस्ति -

(a) सूर्यः (b)  आकाशः (c) चन्द्रमा: (d) नक्षत्रमण्डलम्

90. शिवराजविजये सकलकलाकलापकलनः सकलकालनः करालः कः प्रोक्तः ?

(a) काल:    (b) शिववीरः    (c) अवरङ्गजीवः    (d) गौरसिंहः

91. कादम्बरी कथामुखे वर्णनं नास्ति -

(a) चन्द्रापीडस्य (b) जाबाले

(c) अगस्त्यस्यक्ष(d) शुद्रकस्य

92. 'स्तनयुगमश्रुस्नातं समीपतरवर्ति-हृदय शोकाम्नेः । चरति विमुक्ताहारं व्रतमिव भवतो रिपुस्तीणाम् ।।

आर्यों केन प्रोक्ता कादम्बर्याम् ?

(a) तारापीडेन

(b) शुकनासेन

(c) चन्द्रापीडेन

(d) वैशम्पायनेन शुकेन

93. महाभारताघृता रचना नास्ति -

(a)  वेणीसंहारम्

(b) अभिज्ञान शाकुन्तलम्

(c) मुद्राराक्षसम्

(d) पञ्चरात्रम्

94. रामायणाधृता रचना नास्ति -

(a) प्रबोधचन्द्रोदयम्

(b) प्रतिमानाटकम्

(c) भट्टिकाव्यम्

(d) महावीरचरितम्

95. छान्दोग्योपनिषदस्ति

(a) सामवेदस्य (b) अथर्ववेदस्य

(c) ऋग्वेदस्य (d) यजुर्वेदस्य

96. शुल्बसूत्राणि कस्य वेदाङ्गस्य भागाः सन्ति ?

(a) ज्योतिषः    (b) कल्पस्य    (c) शिक्षायाः    (d) निरुक्तस्य

97. तैत्तिरीयम् आरण्यकमस्ति -

(a) शुक्लयजुर्वेदस्य (b) ऋग्वेदस्य

(c) कृष्णयजुर्वेदस्य (d) सामवेदस्य

98. उषसं रोचमानां मर्यो न योषामभ्येति' इत्युक्त्या देवः स्मर्यते

(a) नर-नारायण: (b) इन्द्रः

(c) विष्णुः (d) सूर्यः

99. अग्र आसीत् क्रियाशीला या देवता, सा कथ्यते - 

(a) हिरण्यगर्भः

(b) महाविष्णुः

(c) वरुणः

(d) बृहस्पति

100. 'महतः परमव्यक्तमव्यक्तात्......पर:' इति रिक्त स्थाने पदं भवति -

(a) पुरुषः (b) महापुरुषः

(c) शङ्करः (d) ईश्वरः

101. अथर्ववेदस्य आरण्यकम् अस्ति -

(a) कौषीतकि-आरण्यकम्

(b) ऐतरेयम् आरण्यकम्

(c) बृहदारण्यकम्

(d) उपर्युक्तेषु न किमपि

102. दुर्गाचार्येण कति निरुक्ताः संकेतिताः .

(a) पश्च (b) सप्त (c) एकादश (d) चतुर्दश

103. तलवकार - आरण्यकं सम्बद्धमस्ति

(a) यजुर्वेदेन

(c) सामवेदेन

(b) ऋग्वेदेन

(d) अथर्ववेदेन

104. "शान्तसङ्कल्पः सुमना यथा स्याद्वीतमन्युौतमो माभिमृत्यो" इत्यस्मिन् मन्त्रांशे 'वीतमन्युः' पदस्य

कोऽर्थः ?

(a) द्वेषरहितः (b) क्लेशरहितः

(d) रागरहितः (c) क्रोधरहितः

105. 'अग्निना... .अश्नवत् पोषमेव' मन्त्रांशस्य रिक्ते स्थले पदं योज्यते

(a) रयिम् (b) धनम्

(c) बलम् (d) देवम्

106. आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम्' इति कं देवं द्योतयति ?

(a) अग्निम् (b) सूर्यम्

(c) इन्द्रम् (d) वायुम्

107. ‘स पर्यगाच्छुक्रमकायमव्रण मस्नाविरं शुद्धमपापविद्धम्' ईशावास्योपनिषदः मन्त्रांशे अव्रणम्' इत्यस्य पदस्य कोऽर्थः ?

(a) तेजोरूपम् (b) अज्ञानरहितम्

(c) क्षतरहितम् (d) भावसहितम्

108. 'मा नो वधाय हत्नवे जिहीळानस्य रीरधः' इत्यत्र जिहीळानस्य अर्थो भवति

(a) आदरं कृतवतः (b) अनादर कृतवतः

(c) दानं प्रदत्तवत्तः (d) आदानं कृतवतः

109. परार्थानुमाने तस्मात्तथा कीदृशं वाक्यमस्ति ?

(a) प्रतिज्ञावाक्यम् (b) उपनयवाक्यम्

(c) उदाहरणवाक्यम् (d) निगमन वाक्य

110. संस्कारमात्रजन्यं ज्ञानं......उचित पदेन पूरयत -

(a) संशयः (b) विपर्ययः

(c) तर्क: (d) स्मृतिः

111. ज्ञानशक्तिमान् कर्तृरूपः कोशः कः ?

(a) मनोमयकोशः (b) विज्ञानमयकोशः

(c) आनन्दमयकोशः (d) प्राणमयकोशः

112. योगसूत्रस्य व्याख्या भाष्य मस्ती -

(a) व्यासभाष्यम् (b) महाभाष्यम्

(c) शाङ्करभाष्यम् (d) महीधरभाष्यम्

113. गगनारविन्दं सुरभि अरविन्दत्वात्' इत्यत्र क: हेत्वाभासः ?

(a) स्वरूपासिद्धः (b) व्याप्यतासिद्धः    (c) आश्रयासिद्धः (d) विरुद्धः

114. शक्तिद्वयवदज्ञानोपहितं चैतन्यं स्वप्रधानतया जगतः कीदृशं कारणं भवति ?

(a) उपादानकारणम्

(b) समवायिकारणम्

(c) निमित्तकारणम्

(d) असमवायिकारणम्

115. उद्भिदा यजेत पशुकाम' इत्यस्मिन् वाक्ये विधिर्वर्ते -

(a) उत्पत्तिविधिः (b) उत्पत्तिविधिः अधिकारविधिश्च

(c) अधिकारविधिः (d) विनियोगविधिः

116. कस्य दृष्टानुश्रविक विषय वितृष्णस्य वशीकार - संज्ञा भवति ?

(a) वैराग्यस्य

(c) स्मृतेः

(b) विपर्ययस्य

(d) प्रणिधानस्य

117. सांख्यकारिकायाः कारिकांशः न प्रकृतिः न विकृतिः....... कं सूचयति ?

(a) पुरुषम्

(c) मोक्षम्

(b) महाभूतसंघम्

(d) संसारोत्तरं तत्त्वम्

118. अतीन्द्रियाणां पदार्थानां प्रतीतिः सांख्यदृष्ट्या कस्मात् भवति ?

(a) उपमानात्

(b) सामान्यतो दृष्टाद्नुमानात् आप्तागमात् च

(c) दृष्टात्

(d) शेषवट्नुमानात्

119. सर्वदर्शनसंग्रहे जैनदर्शनस्य नाम वर्तते -

(a) पूर्णप्रज्ञदर्शनम्

(b) नास्तिकानां दर्शनम्

(c) आर्हतदर्शनम्

(d) चार्वाकदर्शनम्

120. योगदर्शनानुसारेण चित्तवृत्तयः सन्ति

(a) क्षिप्तमूढविक्षिप्तमैकाग्रनिरुद्धाः

(b) शौच - सन्तोष - तपः - स्वाध्यायेश्वर- प्रणिधानानि

(c) प्रमाणविपर्ययविकल्पनिद्रास्मृतयः

(d) अविद्याऽस्मिता - रागद्वेषाभिनिवेशाः

121. बौद्धदर्शनानुसारेण रत्नत्रयमस्ति 1.

(a) सम्यग्दृष्टिः, सम्यक् संकल्पः सम्यग् वचन च ।

(b) करुणामुदितोपक्षाक्ष च

(c) बुद्ध - धर्म - संघ

(d) अनित्य - अनात्म- दुःखञ्च

122. अभिज्ञानशाकुन्तलस्य द्वितीयाङ्कस्य आरम्भो भवति -

(a) मध्याहे (b) अपराले

(c) आसन्नमध्याह्न (d) प्रत्यूषे

123. देव्या अपि हि वैदेह्याः सापवादो यतो जनः ।

       रक्षोगृहस्थितिर्मूलम्मिशुद्धौ त्वनिश्चयः ।। - उत्तररामचरिते कस्येय मुक्तिः ?

(a) सूत्रधारस्य (b) नटस्य    (c) रामस्य     (d) लक्ष्मणस्य

124. दुर्जनोऽसुखमुत्पादयति' इति कस्योक्तिः ?

(a) रामस्य (b) अष्टावक्रस्य    (c) जनकस्य (d) लक्ष्मणस्य

125. रत्नावल्यां प्रथमाङ्कः प्रारभते

(a) ग्रीष्मे (B) प्रावृषि    (c) वसन्ते (d) हेमन्ते

126. 'साहसे श्रीः प्रतिवसति' मृच्छकटिके एतत्कथनम् अस्ति

(a) मदनिकायाः (b) संस्थानकस्य (c) संवाहकस्य (d) शर्विलकस्य

127. 'अभिज्ञानशाकुन्तले अहो चेष्टाप्रतिरूपिका कामिजनमनोवृत्तिः' कस्येयमुक्तिः ?

(a) अनसूयायाः (b) दुष्यन्तस्य     (c) शकुन्तलायाः (d) विदूषकस्य

128. मृच्छकटिके गुणशस्तैर्वयं येन शस्त्रवन्तोऽपि निर्जिताः कस्येदं कथनम् ?

(a) शर्विलकस्य

(c) विटस्य

(b) माथुरस्य

(d) रदनिकायाः

129. 'प्रकृष्टस्य प्रेम्णः स्खलितभविषहां हि भवति' इत्युक्तिः कस्मिन् ग्रन्थे वर्तते ?

(a) नैषध महाकाव्ये (b) शिशुपालवधे

(c) रत्नावल्याम् (d) उत्तररामचरिते

130. तेषां वधूस्त्वमसि नन्दिनि पार्थिवानाम् ।

        येषां कुलेषु सविता च गुरुर्वयं च ।। इत्यस्मिन् पद्यांशे 'वयम्' इति पदेन कस्य बोधो भवति ?

(a) वाल्मीकेः

(b) वसिष्ठस्य

(c) सवितुः

(d) अष्टावक्रस्य

131. उत्तररामचरिते प्रथमद्वितीययोः अङ्कयोर्मध्ये समयस्य व्यवधानमस्ति -

(a) पञ्चवर्षीयम् (b) दशवर्षीयम्     (c) द्वादशवर्षीयम्    (d) षोडशवर्षीयम्

132. 'अग्निगर्भा शमीमिव' इति कण्वाय निवेद्यते -

(a) आकाशवाण्या (b) प्रियंवदया    (c) शारद्तेन (d) अनसूयया

133. अनुकारिणि पूर्वेषां युक्तरूपमिदं त्वयि ।

        आपन्नाभयसत्रेषु दीक्षिताः खलु पौरवाः ।। शाकुन्तले कस्येदं कथनम् ?

(a) कण्वस्य (b) दौवारिकस्य    (c) ऋषिकुमारयोः (d) दुष्यन्तस्य

134. मृच्छकटिकस्य नान्दीपाठे कस्य देवस्य समाधेः रक्षा प्रार्थिता ?

(a) शङ्करस्य (c) परब्रह्मणः    (b) ब्रह्मणः (d) सरस्वत्याः

135. अर्थतः पुरुषो नारी या नारी सार्थतः पुमान्' कस्येय मुक्तिः ?

(a) चारुदत्तस्य (b) मैत्रेयस्य     (c) वसन्तसेनायाः (d) शकारस्य

136. ‘एको रसः करुण एव निमित्तभेदाद् भिन्नः पृथक्पृथगिवाश्रयते विवर्तान्' उत्तररामचरिते इमां पंक्तिं पठति -

(a) रामः

(c) मुरला

(b) तमसा

(d) सीता

137. अन्तर्धौं येनादर्शनमिच्छति' इति सूत्रेण सिद्धं भवति

(a) मातुर्निलीयते कृष्णः

(b) मातरि निलीयते कृष्णः

(c) मात्रा निलीयते कृष्णः

(d) मात्रे निलीयते कृष्णः ।

138. हिमवतो गङ्गा प्रभवति' इत्यत्र अपादानसंज्ञाविधायकं सूत्रमस्ति -

(a) पराजेरसोढः

(b) जनिकर्तुः प्रकृतिः

(c) भुवः प्रभवश्च

(d) धारेरुत्तमर्णः

139. कालाध्वनोरत्यन्तसंयोगे' इति सूत्रेण सिद्धम् -

(a) क्रोशं कुटिला नदी

(b) हिमवतो गङ्गा प्रभवति

(c) तिलात् तैलम्

(d) पादेन खञ्जः 

140. प्रातिपदिकार्थ - व्यतिरिक्तः स्व स्वामि भावादि - सम्बन्धः शेषः; तत्र विभक्तिर्भवति -

(a) पञ्चमी (b) सप्तमी    (c) प्रथमा (d) षष्ठी

141. 'अल्पाच्तरम्' इति सूत्रस्य उदाहरणमस्ति -

(a) शिवकेशवौ    (b) ईशंकृष्णौ    (c) राधाकृष्णौ    (d) हरिहरौ

142. 'पञ्चगङ्गम्' इत्यस्मिन् पदे समासोऽस्ति -

(a) द्विगुः (b) कर्मधारयः    (c) बहुव्रीहि- (d) अव्ययीभावः

143. 'कण्ठेकालः' इत्यत्र समासे सप्तमीप्रत्ययस्यालुक् - निर्देशकरं सूत्रमस्ति ।

(a) हलदन्तात्सप्तम्याः संज्ञायाम्

(b) यतश्च निर्धारणम्

(c) शेषे ष्ठी

(d) आधारोऽधिकरणम्

144. 'सुमद्रम्' इत्यत्र सु-अव्ययस्यार्थः अस्ति

(a) समीपम् (b) शोभनम्    (c) समृद्धिः (d) युगपत्

145. गोपस्य स्त्री गोपी' इत्यत्र केन सूत्रेण क: प्रत्ययो  भवति ?

(a) पुंयोगादाख्यायाम्' इत्यनेन ङीष्

(b) ऋन्नेभ्यो डीप्' इत्यनेन ङीप्

(c) उगितश्च' इत्यनेन डीष्

(d) पत्युन्नो यज्ञसंयोगे' इत्यनेन डीप्

146, कस्य लकारस्य प्रथम पुरुषे 'डा रौ रसः ' इत्यादेशो भवति ?

(a) लट् लकारे (b) लुट् लकारे

(c) लृट् लकारे (d) लङ्लकारे

147. पूर्वरूपसन्धेः उदाहरणमस्ति

(a) मध्वरिः    (b) वृक्षेऽपि    (c) उपोषति    (d) गङ्गौधः

148. शिवोऽच्च्यः इत्यत्र सन्धिकारकं सूत्रमस्ति -

(a) अतोरोरप्लुतादप्लुते

(6) हशि च

(c) एङि पररूपम्

(d) रोऽसुपि

149. पररूपसन्धेः उदाहरणमस्ति -

(a) प्राच्छति

(c) उपैधते

(b) उपैति

(d) प्रेजते

150. 'स्नात्यनेनेति स्नानीयं चूर्णम्' इत्यत्र विधीयमानः अनीयर्' प्रत्ययोऽस्ति

(a) कर्तरि

(c) भावे

(b) कर्मणि

(d) करणे

कोई टिप्पणी नहीं:

शुकनासोपदेश प्रश्नोत्तरी

नोटः- यह सभी प्रश्न किसी न किसी प्रतियोगी परीक्षाओं में पूछे गये हैं । प्रश्न 1 - बाणभट्टस्य गद्ये रीतिरस्ति - पञ्चाली प्रश्न 2- शुकनासोपदेश...